રાજકોટનું સ્થાન
| અક્ષાંશ-રેખાંશ | ૨૨°૧૮′N ૭૦°૪૭′E | દેશ | ભારત |
| ફોન કોડ | ૦૨૮૧ | રાજ્ય | ગુજરાત |
| સમય ક્ષેત્ર | આઇએસટી (+૦૫:૩૦) | જિલ્લો | રાજકોટ |
| વાહન કોડ | GJ-3 | પીન કોડ | ૩૬૦xxx |
| એરિયા | ૧૦૪.૯ કિમી૨ | અધિકૃત ભાષાઓ | ગુજરાતી, હિંદી |
આજનો સુવિચાર
સારી સવાર
આજનો દિવસ
| વિક્રમ સંવત ૨૦૮૧ | ચૈત્ર - સુદ નોમ |
| ૦૬ એપ્રિલ, ૨૦૨૫ | રવિવાર |
| સૂર્યોદય | 06:33:32 AM |
| સૂર્યાસ્ત | 07:04:49 PM |
| રામ નવમી, ચૈત્ર નવરાત્રી સમાપ્ત | |
રાજકોટ
રાજકોટ એ અમદાવાદ, વડોદરા અને સુરત પછી ભારતના ગુજરાત રાજ્યમાં ચોથું સૌથી મોટું શહેર છે અને તે ગુજરાતના સૌરાષ્ટ્ર પ્રદેશના મધ્યમાં આવેલું છે. ૨૦૨૧ સુધીમાં ૨૦ લાખથી વધુ વસ્તી ધરાવતું રાજકોટ એ ભારતમાં ૩૫મો સૌથી મોટો મેટ્રોપોલિટન વિસ્તાર છે. રાજકોટ ભારતનું ૬ઠ્ઠું સૌથી સ્વચ્છ શહેર છે અને માર્ચ ૨૦૨૧ સુધીમાં તે વિશ્વનું ૨૨મું સૌથી ઝડપથી વિકસતું શહેર છે. શહેરમાં રાજકોટ જિલ્લાનું વહીવટી મુખ્ય મથક છે, જે રાજ્યની રાજધાની ગાંધીનગરથી ૨૪૫ કિમી દૂર છે અને આજીના કિનારે આવેલું છે. અને ન્યારી નદીઓ. ૧ નવેમ્બર ૧૯૫૬ના રોજ બોમ્બે રાજ્ય સાથે વિલીનીકરણ પહેલાં રાજકોટ ૧૫ એપ્રિલ ૧૯૪૮ થી ૩૧ ઓક્ટોબર ૧૯૫૬ સુધી સૌરાષ્ટ્ર રાજ્યની રાજધાની હતી. રાજકોટને ૧ મે ૧૯૬૦ના રોજ ગુજરાત રાજ્યમાં પુનઃ સામેલ કરવામાં આવ્યું હતું.
રાજકોટનો ઇતિહાસ
રાજકોટ શહેરનું નામ (શાબ્દિક અર્થ રાજકુમારોનું શહેર) કદાચ ૧૬૨૦માં રાજકોટ જિલ્લાના પૂર્વ રજવાડાના સહ-સ્થાપક રાજુ સંધી પરથી લેવામાં આવ્યું હતું. રાજકોટની સ્થાપના થઈ ત્યારથી તે જુદા જુદા શાસકો હેઠળ રહ્યું છે. તેનો લાંબો ઇતિહાસ છે અને ભારતીય સ્વતંત્રતા ચળવળમાં તેનો નોંધપાત્ર પ્રભાવ છે. રાજકોટ મહાત્મા ગાંધી જેવી અનેક હસ્તીઓનું ઘર હતું. રાજકોટ વધતી જતી સાંસ્કૃતિક, ઔદ્યોગિક અને આર્થિક પ્રવૃત્તિઓના સંક્રાંતિકાળમાં છે. રાજકોટ એ ભારતનું 26મું સૌથી મોટું શહેર છે અને વિશ્વમાં ૨૨મું સૌથી ઝડપથી વિકસતું શહેરી વિસ્તાર છે.
૧ નવેમ્બર ૧૯૫૬ના રોજ દ્વિભાષી બોમ્બે રાજ્યમાં વિલીનીકરણ કરતા પહેલા રાજકોટ ૧૫ એપ્રિલ ૧૯૪૮ થી ૩૧ ઓક્ટોબર ૧૯૫૬ સુધી સૌરાષ્ટ્ર રાજ્યની રાજધાની હતી. રાજકોટને ૧ મે ૧૯૬૦ના રોજ દ્વિભાષી બોમ્બે રાજ્યમાંથી ગુજરાત રાજ્યમાં ભેળવવામાં આવ્યું હતું. ઠાકુર સાહેબ પ્રદ્યુમનસિંહજીનું તેમના પુત્ર ૯૭૩માં અવસાન થયું હતું. મનોહરસિંહજી પ્રદ્યુમનસિંહજી, પ્રાંતીય કક્ષાએ રાજકીય કારકિર્દી ઘડ્યા છે, તેમના અનુગામી બન્યા. તેમણે ઘણા વર્ષો સુધી ગુજરાત વિધાનસભાના સભ્ય તરીકે અને રાજ્યના આરોગ્ય અને નાણા મંત્રી તરીકે સેવા આપી હતી. મનોહરસિંહજીના પુત્ર, માંધાતાસિંહ જાડેજાએ વ્યવસાયિક કારકિર્દી શરૂ કરી છે.
રાજકોટની ભૂગોળ
રાજકોટ ૨૨.૩°N ૭૦.૭૮°E પર સ્થિત છે. તેની સરેરાશ ઊંચાઈ ૧૨૮ મીટર (૪૨૦ ફૂટ) છે. આ શહેર આજી નદી અને ન્યારી નદીના કિનારે આવેલું છે જે જુલાઈથી સપ્ટેમ્બરના ચોમાસાના મહિનાઓ સિવાય શુષ્ક રહે છે. આ શહેર ૧૭૦.૦૦ કિમી૨ વિસ્તારમાં ફેલાયેલું છે.
રાજકોટ ભારતના ગુજરાત રાજ્યના સૌરાષ્ટ્ર નામના પ્રદેશમાં આવેલું છે. રાજકોટના સ્થાનનું મહત્વ એ છે કે તે ગુજરાતના મુખ્ય ઔદ્યોગિક કેન્દ્રોમાંનું એક છે. કાઠિયાવાડ દ્વીપકલ્પ તરીકે ઓળખાતા વિસ્તારમાં રાજકોટ મધ્યસ્થ સ્થાન ધરાવે છે. આ શહેર ગુજરાતમાં રાજકોટ જિલ્લામાં આવેલું છે. રાજકોટ શહેર એ રાજકોટ જિલ્લાનું વહીવટી મથક છે. આ જિલ્લો પૂર્વમાં બોટાદ અને ઉત્તરમાં સુરેન્દ્રનગર, દક્ષિણમાં જૂનાગઢ અને અમરેલી, ઉત્તર પશ્ચિમમાં મોરબી અને પશ્ચિમમાં જામનગર અને દક્ષિણ પશ્ચિમમાં પોરબંદરથી ઘેરાયેલો છે.
રાજકોટનું રજવાડું
રાજકોટ બ્રિટીશ રાજના સમયગાળા દરમિયાન ભારતના રજવાડાંઓમાંનું એક રજવાડું હતું. બોમ્બે પ્રેસિડેન્સીની પશ્ચિમ કાઠિયાવાડ એજન્સીનું તે ૯ તોપોની સલામી ઝીલતું રાજ્ય હતું. તેની રાજધાની રાજકોટમાં હતી, જે આજી નદીના કાંઠે સૌરાષ્ટ્રના ઐતિહાસિક હાલાર પ્રદેશમાં સ્થિત છે. વર્તમાનમાં રાજકોટ ગુજરાત રાજ્યનું ચોથું સૌથી મોટું શહેર છે. આ જાડેજા વંશ શાસિત ૬ઠ્ઠું સૌથી મોટું રાજ્ય હતું.
રાજકોટ રજવાડાંની સ્થાપના ઇ.સ.૧૬૨૦માં વિભોજી અજોજી જાડેજાએ કરી હતી, જેઓ નવાનગરના જામ સતાજીના પૌત્ર હતા. તેમની સ્થાપના પહેલાં આ પ્રદેશ સરધાર નામના રજવાડાંનો ભાગ હતો. વર્ષ ૧૯૪૭માં ભારતના બ્રિટન થી આઝાદ થયા બાદ ૧૫ ફેબ્રુઆરી ૧૯૪૮ના રોજ કાઠિયાવાડના જાડેજા રાજ્યોની સાથે રાજકોટે પણ ભારત સંઘ સાથે વિધીવત જોડાણ કર્યું હતું.
રાજકોટ શહેરનું હવામાન
રાજકોટ સૌરાષ્ટ્રની મધ્યમાં આવેલું છે. દરિયો લગભગ ૨૦૦ કિમી દૂર છે. પરંતુ શહેરમાં ગરમીનો ઉનાળો હોય છે. જેમાં તાપમાન ક્યારેક ૪૦ થી ૪૫ ડિગ્રી સેલ્સિયસથી વધુ હોય છે. શિયાળામાં તાપમાન લગભગ ૧૦ થી ૨૦ ડિગ્રી સેલ્સિયસની વચ્ચે હોય છે. કેટલાક પ્રસંગો સિવાય, શિયાળો સામાન્ય રીતે આનંદદાયક હોય છે. પરંતુ ઉનાળો કદાચ ક્યારેક જબરદસ્ત હોય છે. વરસાદની મોસમ ૨૦ થી ૩૦ જૂનની આસપાસ શરૂ થાય છે અને લગભગ ઓક્ટોબરમાં સમાપ્ત થાય છે.
રાજકોટમાં ઉષ્ણકટિબંધીય ભીનું અને શુષ્ક વાતાવરણ છે, જેમાં માર્ચના મધ્યથી જૂનના મધ્ય સુધી ગરમ, શુષ્ક ઉનાળો, જૂનના મધ્યથી ઓક્ટોબર સુધી ભીનું ચોમાસુ, જ્યારે શહેરમાં સરેરાશ ૬૨૦ મીમી વરસાદ પડે છે. નવેમ્બરથી ફેબ્રુઆરી સુધીના મહિનાઓ હળવા હોય છે, સરેરાશ તાપમાન ૨૦ ડિગ્રી સેલ્સિયસની આસપાસ હોય છે, ઓછી ભેજ સાથે.
